Certyfikacja CE maszyn

Czy wiesz, że oznakowanie CE dla maszyn to znacznie więcej niż tylko formalność umożliwiająca sprzedaż urządzenia na terenie Unii Europejskiej? Ten symbol stanowi deklarację producenta, że maszyna została skonstruowana i przetestowana w sposób zapewniający bezpieczeństwo użytkownikom oraz spełnia wymagania prawne. Proces certyfikacji CE może jednak wywoływać wiele pytań, zwłaszcza w dobie zmian wynikających z Rozporządzenia (UE) 2023/1230, które ma stopniowo zastąpić Dyrektywę Maszynową 2006/42/WE. Jak wygląda procedura, kto jest za nią odpowiedzialny i czym różnią się wymagania zasadnicze od minimalnych? W poniższym artykule omówimy kluczowe aspekty certyfikacji CE maszyn, tak byś mógł lepiej zrozumieć, w jaki sposób zabezpieczyć swoją firmę przed błędami i konsekwencjami niezgodności z prawem.

Oznakowanie CE to wizytówka, która świadczy o tym, że maszyna jest zgodna z przepisami Unii Europejskiej dotyczącymi bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i środowiska. Brak tego oznaczenia wyklucza legalny obrót urządzeniem w obrębie UE. Pracodawcy coraz częściej weryfikują, czy sprowadzane maszyny posiadają prawidłowe deklaracje i spełniają standardy bezpieczeństwa – stąd niewłaściwe lub brakujące oznakowanie może oznaczać utratę kontraktów.

Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE ujednoliciła przepisy dotyczące projektowania, produkcji i dystrybucji maszyn. Ustanowiła również wymagania zasadnicze, czyli listę celów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, które muszą być osiągnięte przy konstrukcji każdej nowej maszyny.

W ostatnich latach wprowadzono jednak Rozporządzenie (UE) ws. maszyn 2023/1230, które ma dostosować prawo do rozwoju nowych technologii i rosnącej cyfryzacji. Choć większość przepisów będzie w pełni egzekwowana dopiero w 2027 roku, to część wymogów (zwłaszcza w odniesieniu do maszyn szczególnie niebezpiecznych) już teraz obowiązuje. Zmiany wiążą się m.in. z koniecznością lepszego zabezpieczenia oprogramowania i uwzględnienia cyberbezpieczeństwa.

1. Producent
   W pierwszej kolejności to on musi zapewnić, że maszyna spełnia wymagania zasadnicze i minimalne, przeprowadzić ocenę ryzyka oraz sporządzić deklarację zgodności.

2. Importer
   Jeśli sprowadzasz maszyny spoza UE, stajesz się formalnie odpowiedzialny za zapewnienie, że te urządzenia są zgodne z unijnymi przepisami. W praktyce oznacza to konieczność sprawdzenia, czy producent dostarczył kompletną dokumentację techniczną i czy urządzenie ma oznakowanie CE.

3. Dystrybutor
   Musi zweryfikować, czy maszyna jest oznakowana CE i posiada wszystkie wymagane dokumenty (instrukcje, deklarację zgodności). Jeśli dystrybutor stwierdzi nieprawidłowości, powinien wstrzymać sprzedaż i poinformować odpowiednie organy.

W kontekście Dyrektywy Maszynowej i nowych przepisów często słyszy się o wymaganiach zasadniczych i minimalnych.

• Wymagania zasadnicze – dotyczą nowych maszyn wprowadzanych do obrotu w UE. Znajdują się w załączniku I do Dyrektywy Maszynowej i obejmują projektowanie, konstrukcję oraz wyposażenie w systemy bezpieczeństwa (osłony, wyłączniki, sygnały ostrzegawcze).

• Wymagania minimalne – odnoszą się do maszyn już eksploatowanych w zakładzie. Nakazują utrzymanie urządzeń w stanie, który gwarantuje bezpieczną pracę operatorom. Zawarte są w osobnych aktach prawnych (np. Dyrektywa 2009/104/WE).

Jeśli kupujesz lub produkujesz nowe urządzenie, musisz dopilnować spełnienia wymagań zasadniczych, co jest podstawą (choć wymaga wielu czynności) do uzyskania oznakowania CE.

Ocena ryzyka

Fundamentem jest zawsze ocena ryzyka: analiza zagrożeń związanych z pracą maszyny, zidentyfikowanie potencjalnych źródeł wypadków i zaplanowanie środków eliminujących lub minimalizujących to ryzyko. Dokumentację z analizy warto dołączyć do archiwum projektowego, by móc wykazać pełne zrozumienie tematu podczas ewentualnej kontroli.

Dokumentacja techniczna

Następnie przygotowuje się dokumentację techniczną, w której powinny znaleźć się:

• Szczegółowy opis maszyny, jej układów i funkcji.
• Schematy, rysunki techniczne, wykaz norm zharmonizowanych i zastosowanych rozwiązań bezpieczeństwa.
• Wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka.
• Instrukcja obsługi (coraz częściej dopuszcza się formę elektroniczną – e-instrukcje).

Deklaracja zgodności i oznakowanie CE

Gdy producent lub importer ma pewność, że maszyna spełnia wymogi, sporządza Deklarację Zgodności UE. Jest to oficjalne oświadczenie o zgodności z Dyrektywą Maszynową (a w przyszłości z Rozporządzeniem 2023/1230/UE) i innymi właściwymi dyrektywami. Dokument powinien zostać dołączony do maszyny (najlepiej w języku kraju, w którym będzie eksploatowana), a na urządzeniu umieszcza się oznakowanie CE.

Nowe Rozporządzenie 2023/1230/UE wprowadza dodatkowe regulacje dla tzw. maszyn szczególnie niebezpiecznych (np. niektóre prasy czy urządzenia do obróbki drewna). Choć przepisy przewidują okres przejściowy do stycznia 2027, to dla tych maszyn obowiązki zaostrzyły się już teraz. Oznacza to, że:

• Producent powinien zwrócić szczególną uwagę na rozszerzoną analizę ryzyka (m.in. pod kątem sterowania cyfrowego i cyberbezpieczeństwa).
• W niektórych przypadkach konieczna jest ocena zgodności przeprowadzona przez jednostkę notyfikowaną (tzw. kontrola „strony trzeciej”).
• Jeśli urządzenie nie spełni nowych wymogów, organy nadzoru mogą wstrzymać jego sprzedaż lub nakazać modyfikację.

1. Kary finansowe i utrata rynków
   Organy kontrolne mogą nałożyć grzywny, a partnerzy biznesowi rezygnować z współpracy, gdy maszyna nie ma prawidłowego oznakowania CE.

2. Ryzyko wypadków i odpowiedzialność prawna
   W razie incydentu w zakładzie, brak zgodności z Dyrektywą Maszynową może oznaczać odpowiedzialność karną i cywilną producenta czy importera.

3. Blokada dystrybucji
   Sprzedaż maszyny bez CE (lub z błędnie przeprowadzoną certyfikacją) jest w UE nielegalna.

4. Straty wizerunkowe
   Firmy, które próbują wprowadzić na rynek maszyny niezgodne z wymogami, mogą narazić się na długotrwałe problemy reputacyjne.

Proces certyfikacji CE może wydawać się skomplikowany, zwłaszcza gdy pojawiają się nowe wymagania płynące z Rozporządzenia 2023/1230/UE. Engineering Shield oferuje wsparcie w zakresie:

• Szkoleń z tematyki Dyrektywy Maszynowej i Rozporządzenia ws. Maszyn, uwzględniających najnowsze wytyczne dotyczące dokumentacji, oceny ryzyka oraz systemów sterowania.
• Audytów maszyn i linii produkcyjnych pod kątem zgodności z wymaganiami zasadniczymi.
• Doradztwa projektowego – od wczesnej fazy koncepcyjnej, aż po opracowanie dokumentów niezbędnych do znakowania CE.
• Pomocy w kontaktach z jednostkami notyfikowanymi, w sytuacjach wymagających dodatkowej kontroli zgodności.

Inwestycja w fachową wiedzę i poprawne wdrożenie procedury certyfikacji CE nie tylko zabezpiecza Cię przed sankcjami, lecz także wzmacnia wizerunek firmy na rynku – klienci coraz częściej poszukują partnerów, którzy dbają o bezpieczeństwo operatorów i użytkowników.

Certyfikacja CE maszyn to obowiązek wynikający z regulacji unijnych, a jednocześnie narzędzie budowania zaufania wśród klientów i pracowników. Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE przez lata wyznaczała standardy bezpieczeństwa, lecz na horyzoncie pojawia się nowa fala wymagań – Rozporządzenie 2023/1230/UE, kładące nacisk na cyberbezpieczeństwo i kontrolę szczególnie niebezpiecznych maszyn. Choć okres przejściowy dla wielu firm potrwa do 2027 roku, już teraz warto wdrażać niezbędne działania, by uniknąć nerwowej adaptacji w ostatniej chwili.

Pamiętaj, że w całym procesie – od analizy ryzyka po uzyskanie deklaracji zgodności – ponosisz realną odpowiedzialność za finalną zgodność maszyny z normami prawnymi. Niedopełnienie obowiązków może prowadzić do dotkliwych konsekwencji finansowych i prawnych, a także zagrozić bezpieczeństwu pracowników. Warto więc postawić na profesjonalne wsparcie i dogłębną wiedzę. Dzięki temu oznakowanie CE przestaje być tylko biurokratycznym wymogiem, a staje się solidnym fundamentem produkcji bezpiecznych i nowoczesnych maszyn.