Zdążyć przed żółtym

Na sygnalizacji drogowej ten kolor to ostrzeżenie dla kierowców – za chwilę zapali się czerwone światło, oznaczające zakaz jazdy. Analogiczne sygnały daje nasz organizm – żółtaczka to znak, że jakiś– na ogół niepokojący – proces jest już w toku. O tym jakie są objawy, na co uważać i gdzie zgłosić się o pomoc mówi prof. dr hab. n. med. Maria Pokorska-Śpiewak, zastępca Ordynatora Oddziału Pediatrycznego Zakaźnego w Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnym w Warszawie.

To żółtopomarańczowy barwnik zawartyw erytrocytach, czyli krwinkachczerwonych. Powstaje on podczasich rozpadu, który wywołująm.in. choroby autoimmunologiczne,infekcje, leki czy toksyny. Bilirubinawędruje do wątroby i jest przeznią metabolizowana, czyli przetwarzana.Jeżeli wątroba nie jest w staniew pełni jej wychwycić lub przerobić,wtedy pojawia się zażółcenieskóry, spojówek i śluzówek.Żółtaczka najpierw uwidaczniasię w twardówkach (tzw. białkooka), potem na skórze, a ustępujew odwrotnej kolejności. Odczynmoże mieć różne gamy kolorystyczne,od jasnożółtych przez pomarańczowe,czasem z szarozielonym odcieniem.

Żółtaczka dzieli się na trzy głównetypy, w zależności od jej przyczyn.Zwiększone stężenie bilirubinyw krwi może być wynikiem jejnadmiernego wytwarzania (żółtaczkaprzedwątrobowa), zahamowaniajej przemian (żółtaczka wątrobowa)lub utrudnionego wydalania (żółtaczkapozawątrobowa, czyli mechaniczna).– W przypadku żółtaczki przedwątrobowejw organizmie odbywasię zbyt intensywny rozpad krwinek.Dzieje się tak na przykładw przebiegu niedokrwistości hemolitycznej,ale do tej grupy należyrównież żółtaczka fizjologicznawystępująca u noworodków – wyjaśniaprof. dr hab. n. med. MariaPokorska-Śpiewak, zastępcaOrdynatora Oddziału PediatrycznegoZakaźnego w WojewódzkimSzpitalu Zakaźnym w Warszawie. – Żółtaczki wątrobowe są związane z patologią wątroby – jej pracajest w jakiś sposób zaburzona. Możeto być spowodowane np. wirusowymzapaleniem wątroby. Mogąto być też zapalenia o podłożumetabolicznym, genetycznym jakmukowiscydoza lub wynikającez nadmiernego spożycia alkoholu.Trzecim typem jest żółtaczka pozawątrobowa,spowodowana blokadą w odpływie żółci – odpowiedzialne za to mogą być na przykład kamienie żółciowe, nowotwory przewodówżółciowych lub trzustki.

Kamica pęcherzyka żółciowegojest powszechną patologią i dotyczygłównie kobiet w wieku 40+, chorującychna otyłość. Każda z tychpostaci żółtaczki może przebiegaćłagodnie i bez większych problemów,ale też każda może przebiegaćciężko.

Na ogół takie jest nasze pierwszeskojarzenie, zresztą słuszne, bo wirusowezapalenie wątroby (WZW)może powodować żółtaczkę.Jego przyczyny są ściślepowiązane z rodzajem wirusa oraz drogą zakażenia. Choroba przezdługi czas może nie dawaćżadnych objawów, alew pewnym momencie – któregonie jesteśmy w stanie przewidzieć– może dojść do marskości wątroby,niewydolności narządów orazwszystkich tego konsekwencji.

Wirusowe zapalenia wątroby typuA (WZW A) wywoływane jest przezwirusa HAV (z ang. Hepatitis A Virus). To żółtaczka pokarmowa, czyli tzw. choroba brudnych rąk. Wirus doskonale czuje się w złych warunkachhigienicznych, szczególnie dotyczyto miejsc, w których dochodzido kontaktu z jedzeniem. Bardzoczęsto dotyka ona pacjentów podróżującychdo krajów o gorszychwarunkach sanitarnych, ale to nieznaczy, że w Polsce nie ma takichognisk – zdarzały się one nawetw ostatnim czasie.Osoby dorosłe chorują ciężeji w trakcie leczenia zostająna kilka miesięcy wyłączone zeswojej normalnej aktywności życiowej.Dzieci zazwyczaj przechodzątę chorobę łagodnie, ale niejest to wcale regułą. – Mieliśmytakie przypadki, gdzie małe dzieckochorowało poważnie, ocierałosię nawet o kwalifikację do przeszczepieniawątroby – wspominaprof. Pokorska-Śpiewak.

Takiego ostrego zapalenia wątrobynie leczymy żadnymi lekamiprzeciwwirusowymi. Organizmpacjenta sam sobie z wirusemporadzi, ale musimy tenproces wesprzeć: spoczynkowy trybżycia, nawadnianie(płukaniez nadmiarubilirubiny).

Z kolei WZW B (wywoływaneprzez wirus HBV) jest jednąz najgroźniejszych chorób zakaźnychu człowieka. Do zakażeniadochodzi poprzez kontakt z krwiąosoby zakażonej, kontakty seksualnei używanie skażonego sprzętumedycznego. – Należy z tegozbioru wykluczyć krew przetaczaną.W Polsce już od wielu lat preparatykrwi i preparaty krwiopochodne,podawane pacjentom, sąbardzo dobrze badane metodamigenetycznymi i nie stanowią w tejchwili ryzyka zakażenia – przypominalekarka.

Powszechnie uważasię,że WZW B możemy się zarazićgłównie w szpitalu, jednak do kontaktuz patogenem dochodzi równieżm.in. w salonach tatuażu orazgabinetach kosmetycznych, podczaszabiegu akupunktury lub piercingu.

Co ważne, wirus WZW typuB przenoszony jest wyłączniez człowieka na człowieka. Zakażeniemoże przebiegać jako ostrezapalenie wątroby, które możeprzejść w przewlekłe, a to możeprowadzić do rozwoju marskościwątroby, jej niewydolności, a nawetraka wątrobowo-komórkowego.– Jest to trudne i podstępne zakażeniewątroby, którego – jeśli sięrozwinie – nie umiemy tak naprawdęwyleczyć – mówi ekspertka.

Ryzykoprzewlekłego WZW zależy od tego,w jakim wieku jest zakażony pacjent. Jeśli dziecko otrzymuje wirusaod matki (podczas porodu),to ryzyko jest nawet 90%. Gdybyzakaziła się osoba dorosła, to ryzykowynosiłoby 5–10%.

Przebieg i konsekwencje tej chorobysą podobne do WZW B. Totakże ryzyko rozwoju marskości,zwłóknienia wątroby i raka wątrobowo-komórkowego, ale lekarzemają do dyspozycji leki przeciwwirusowe,które w ciągu 2-3 miesięcy,w niemal 100% prowadządo wyleczenia. – Problem jest tylkojeden: mamy czym leczyć, ale niewiemy kogo. W Polsce nie ma programubadań przesiewowych dlapopulacji, dzięki któremu zdiagnozujemyzakażonych. To wirus,który bardzo długo może siedziećutajony, i po prostu o nim nie wiemy.A możliwości terapeutyczne sąabsolutnie fantastyczne – wyjaśniaprof. Pokorska-Śpiewak.

Będą pacjenci, u których szybkorozwiną się konsekwencje choroby,ale będą też tacy, którzy przezdziesiątki lat będą żyli z wirusem,i nic się nie stanie. – Nie wiemy, ktopójdzie jaką ścieżką, bo nie znamyczynników, które o tym decydują.A ponieważ nie mamy badań przesiewowych,to nie możemy uchronićpacjentów przed konsekwencjamizakażenia, które mogą być, niestety,śmiertelne – podsumowuje lekarka.

Istotne jest badanie poziomu aminotransferaz,czyli tzw. próby wątrobowe.Jeżeli będą podwyższone, wtedytrzeba wykonać badania w kierunkuwirusowych zakażeń wątroby. Niestety,prawidłowy wynik aminotransferaznie wyklucza rozwijającego się zapaleniawątroby. Jeżeli pojawiły sięczynniki ryzyka, to trzeba mieć z tyługłowy, że do takiego zakażenia mogłodojść. – Zdrowy tryb życia wpływana stan naszej wątroby. Często widzimyto również u dzieci. Mamy duży odsetekpacjentów, zarówno dorosłych, jaki pediatrycznych, z dużą otyłością, zespołemmetabolicznym, a to także dotykawątroby. Prowadzi do jej stłuszczenia,a co za tym idzie, różnych w niejzmian, które mogą się skończyć nawetmarskością wątroby.

PROF. DR HAB.N. MED.MARIAPOKORSKA-ŚPIEWAK

Specjalista pediatrii i chorób zakaźnych,hepatolog, Zastępca OrdynatoraOddziału Pediatrycznego Zakaźnegow Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnymw Warszawie, Profesor w Klinice ChoróbZakaźnych Wieku Dziecięcego WUM.

Materiał jest dostępny w najnowszym numerze miesięcznika „Mazowsze. Serce Polski” oraz na stronie mazovia.pl